حکم اهدای جنین از منظر فقه مذاهب اسلامی

مقدمه: تلاش های گسترده پزشکان و متخصصین علم جنین شناسی جهت درمان ناباروری، شیوه های نوینی را برای رفع این معضل به ارمغان آورده است. یکی از این شیوه ها، باروری به روش اهدای جنین است. در این فرآیند به دلیل ناباروری زوجین، اسپرم و تخمک زوجین دیگری گرفته می شود و به واسطه لقاحی که بین آنها در محیط آزمایشگاه صورت می گیرد، تخمک ها بارور می شوند. سپس با کنترل و نظارت متخصصین، تخمک های بارور شده (زیگوت) در مدت زمانی حدود 72 ساعت، شروع به تکثیر سلولی می کنند و در نهایت، وقتی که تخمک های بارور شده تبدیل به حدود 6 تا 8 سلول شدند (با توجه به اینکه در این نوع ناباروری رحم زن قابلیت بارداری دارد)، جنین حاصل در مرحله 8 سلولی یا فراتر از این، جهت رشد طبیعی خود به رحم زن منتقل می شود. از منظر فقه اسلامی، این شیوه یکی از موضوعات جدید و سؤال برانگیز محسوب می شود که طرح آن موجب عکس العمل هایی از جانب فقهاء شده است. در این زمینه سؤالاتی مطرح می باشد نظیر: آیا اهدای جنین مشروع است یا خیر؟ و به فرض جواز این حکم چه شرایطی دارد؟ آیا در صورت حکم به جواز، این عمل دخالت در خلقت الهی نیست؟ مطالعه حاضر با هدف اثبات کردن مشروعیت نسبی اهداء جنین با استناد به دلایل و مستندات فقهی و پاسخ به پاره ای شبهات مربوط در این زمینه انجام شد. روش کار: این مطالعه به صورت کتابخانه ای و توصیفی و تحلیلی انجام شد و با استمداد و تکیه بر کتب طراز اول فقه و حقوق شیعه و سایر مذاهب اسلامی و همچنین با استناد به مواد قانونی و تطبیق آن با آراء فقها سعی در اثبات فرضیه انجام گرفت. یافته ها: عامل روی آوردن زوجین به روش اهدای جنین، اضطرار و عسر و حرج است که این موارد عواملی هستند که می توانند حکم اولیه مسائل را بردارند و به جای آن یک حکم ثانویه ایجاد کنند. لذا مسئله اهدای جنین نیز از این حکم مستثنی نیست و نخواهد بود. نتیجه ‌گیری: فرآیند اهدای جنین به طور مطلق حرام نیست.